Prezentacja dla nauczycieli.

Zaprezentowany tu materiał dotyczy bezpośrednich przyczyn wybuchu pierwszej wojny światowej. W podręcznikach omówiono różne ogólne przyczyny konfliktu (roszczenia terytorialne, rywalizację kolonialną i gospodarczą, zawieranie sojuszy i wyścig zbrojeń oraz przyczyny ideologiczne i coraz silniejszy nacjonalizm). Przeanalizowano również rozwój wydarzeń, które doprowadziły do wybuchu wojny – od zamachu w Sarajewie, poprzez włączanie się kolejnych europejskich potęg do konfliktu i poszczególne etapy wojny, do jej zakończenia i konsekwencji.

Zważywszy na fakt, że niedługo minie sto lat od wybuchu pierwszej wojny światowej, warto spojrzeć na przyczyny konfliktu z różnych perspektyw. Dzięki analizie czasopism popularnonaukowych o tematyce historycznych z różnych krajów możemy zauważyć, że opinie co do nieuchronności konfliktu i odpowiedzialności ponoszonej przez poszczególne kraje są podzielone.

Analizy i ćwiczenia zaproponowane w niniejszym module zostały oparte na artykułach z hiszpańskich i zagranicznych czasopism. Umożliwią one nauczycielowi:

• zachęcenie uczniów do krytycznej analizy różnych hipotez dotyczących odpowiedzialności poszczególnych europejskich potęg za wybuch „wielkiej wojny”;
• zaprezentowanie klasie różnych spojrzeń na ten sam kontrowersyjny temat w oparciu o artykuły z różnych krajów;
• omówienie kwestii związanych z tworzeniem narracji historycznej oraz krytyczną analizę hipotez dotyczących konkretnych wydarzeń historycznych.

W tym module znajdą Państwo materiały edukacyjne oraz sugestie, w jaki sposób zaprezentować ten temat w klasie. Te ćwiczenia umożliwią Państwu zachęcenie uczniów do krytycznej analizy wydarzeń historycznych, uwzględniając również kontrowersyjne opinie oraz różne interpretacje w zależności od kraju. Należy pamiętać, że ten moduł napisano z perspektywy nauczyciela, a więc różni się on od modułu dla uczniów, w którym również można znaleźć propozycje przydatnych ćwiczeń.

Odniesienia do programu nauczania.

Ten moduł został opracowany dla uczniów czwartego roku obowiązkowej edukacji ponadpodstawowej (w wieku 15-16 lat). W drugim bloku podstawy programowej nauk społecznych, obejmujących też historię, zawarto temat „wielkie zmiany i konflikty w pierwszej połowie XX w. Imperializm, wojna i rewolucja społeczna” (podstawa prawna: RD 1631/2006, 29 grudnia, Ministerstwo Edukacji i Nauki).

Poszczególne wspólnoty autonomiczne same decydują, w jaki sposób zamieścić ten temat we własnej podstawie programowej. Np. w Kastylii i Leon zagadnienia te zawarto w temacie „Wielkie zmiany i konflikty w pierwszej połowie XX w. Wielka wojna i nowa mapa Europy. Rewolucja w Rosji. Kryzys gospodarczy po załamaniu się giełdy w 1929 r. Narodziny totalitaryzmu. Druga wojna światowa” (podstawa prawna: orzeczenie nr 52/2007 z 17 maja, Wspólnota Kastylii i Leon). Wcześniejszy temat zatytułowano „Czasy imperializmu i ekspansja kolonialna pod koniec XIX w.”. Niemniej jednak, w większości podręczników omówiono imperializm i pierwszą wojnę światową łącznie.

Ten moduł pomaga uczniom nabyć pewne podstawowe umiejętności wymagane przez hiszpański program nauczania w następujący sposób:

• Moduł skupia się na scharakteryzowaniu współczesnych społeczeństw. Ukazuje, w jaki sposób podobieństwa i różnice między społecznościami wpływają na tworzenie się poczucia wspólnoty, które sprzyja koegzystencji. Zatem moduł ten sprzyja rozwojowi kompetencji społecznych i obywatelskich.
• Porównywanie informacji z różnych źródeł oraz ich krytyczna analiza rozwijają kompetencje związane z przetwarzaniem informacji, w tym również ze źródeł cyfrowych.
• Moduł zachęca również do poszukiwania wielu różnych przyczyn konkretnego rozwoju wydarzeń poprzez wyszukiwanie i analizowanie informacji, a zatem uczniowie uczą się nabywać kompetencje.
• W dodatku podejmowanie decyzji w oparciu o dyskusje oraz pracę indywidualną i grupową sprzyja rozwojowi kompetencji związanych z wykazywaniem inicjatywy i samodzielnym myśleniem.

Cele nauczania.

Ćwiczenia zawarte w niniejszym module są zgodne z następującymi celami nauczania w zakresie wiedzy o społeczeństwie i historii przewidzianymi przez hiszpańskie ustawodawstwo:

1. Określenie procesów i mechanizmów, które decydują o współzależnościach społecznych, politycznych, gospodarczych i kulturowych. Wiedza ta pozwala zrozumieć różnorodne przyczyny ewolucji współczesnych społeczeństw.

2. Docenianie różnorodności kulturowej, szanowanie i tolerowanie odmiennych kultur i opinii, jednocześnie zachowując własne zdanie.

3. Zdobycie wiedzy historycznej, która pomaga sformułować własne poglądy na świat.

4. Wyszukiwanie, klasyfikowanie, rozumienie i porównywanie informacji z różnych źródeł, w tym środków masowego przekazu.

5. Wykonywanie zadań w grupach i uczestniczenie w konstruktywnych dyskusjach rozwija umiejętność krytycznej analizy przy jednoczesnym okazywaniu tolerancji wobec odmiennych poglądów.

Ponadto można oczekiwać, że omawiany temat pozwoli osiągnąć jeden z celów przedmiotowych na czwartym roku obowiązkowej edukacji ponadpodstawowej, a mianowicie:
wyjaśnienie przyczyn, przebiegu i konsekwencji pierwszej wojny światowej.
Poniżej wymieniono określone cele edukacyjne zamieszczonych tu materiałów:

• Umożliwienie uczniom dokładniejszej analizy wydarzeń historycznych z nowatorskiego punktu widzenia, uwzględniając przy tym różne narodowe interpretacje i posługując się artykułami z czasopism popularnonaukowych o tematyce historycznej jako źródłem informacji.
• Zachęcanie do dialogu międzykulturowego oraz krytycznej analizy czynników wpływających na powstawanie różnych narracji historycznych.
• Porównywanie informacji z tych źródeł z informacjami w podręczniku.
• Zapoznanie się z różnymi interpretacjami wydarzeń historycznych opisywanymi w podręcznikach szkolnych z różnych krajów.

Analiza wybuchu pierwszej wojny światowej w hiszpańskich podręcznikach szkolnych.

Wybuch pierwszej wojny światowej został omówiony w hiszpańskich podręcznikach szkolnych w ramach takich tematów jak „Czasy imperializmu”, „Imperium i wojna” czy też „Imperializm i pierwsza wojna światowa”. W niektórych podręcznikach kwestię wybuchu „wielkiej wojny” omawia się razem z rewolucją w Rosji, natomiast w innych rewolucję włączono już do następnego tematu – „Okres międzywojenny”. W podręcznikach można znaleźć wiele informacji na temat imperializmu, ekspansji kolonialnej, podziału nowych terytoriów i konsekwencji kolonializmu, jak również przyczyn pierwszej wojny światowej, rozwoju i przebiegu konfliktu, jego poszczególnych etapów, traktatów pokojowych i konsekwencji wojny.

Wszystkie wymienione przyczyny doprowadziły do napięć w Europie na początku XX w., co sugeruje, że wojna była nieunikniona. Za bezpośrednią przyczynę konfliktu uznaje się zamach w Sarajewie. W niektórych podręcznikach zwrócono uwagę, iż obarczenie Serbii winą za zamach przez Austro-Węgry posłużyło za pretekst do wystosowania ultimatum i wypowiedzenia wojny, której celem była dominacja na Bałkanach. Jednakże w innych podręcznikach tylko wspomniano o zamachu, a następnie opisano wypowiedzenie wojny, sugerując tym samym, że sam zamach był dość poważnym wydarzeniem, by wywołać wojnę.

W podręcznikach opisano również, jak poszczególne mocarstwa angażowały się w konflikt jako sojusznicy Austro-Węgier lub Serbii, zgodnie z zawartymi sojuszami, lecz nie przeanalizowano innych przyczyn, dla których te państwa przystąpiły do wojny.

Po omówieniu poszczególnych etapów konfliktu opisano traktaty pokojowe, podkreślając w szczególności sankcje, które traktat wersalski nałożył na Niemcy jako kraj obarczany winą za wybuch wojny.
Na koniec opisano konsekwencje wojny oraz straty ludzkie i materialne, a także geograficzne, gospodarcze, społeczne i polityczne przemiany w Europie. Podręczniki zawierają też dodatkowe informacje m.in. o rywalizacji pomiędzy mocarstwami, zamachu w Sarajewie, ekwipunku żołnierzy, wojnie w okopach, propagandzie lub roli kobiet w konflikcie.

Analiza tego tematu w podręcznikach szkolnych z innych krajów.

W ramach projektu EHISTO powstało pięć modułów dotyczących pierwszej wojny światowej. Są one oparte na programach nauczania w poszczególnych krajach.

Każdy moduł zawiera analizę porównawczą artykułów na ten sam temat opublikowanych w krajowych i zagranicznych magazynach popularnonaukowych o tematyce historycznej. W ten sposób nauczyciele mogą się zapoznać z różnymi interpretacjami tych samych kwestii i zaprezentować je uczniom, a także dowiedzieć się, jak historycy z innych krajów uczestniczących w projekcie ocenili artykuły popularnonaukowe z ich krajów.

Dostęp do powiązanych modułów na ten sam temat można uzyskać, klikając nazwę kraju lub flagę poniżej.

Szwecja