1

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu może przebiegać indywidualnie lub w parach.
Wykonanie zadania: Autor wyróżnia historyków zawodowych (posiadających ukończone wyższe studia historyczne) oraz historyków-amatorów, którzy nie posiadają wykształcenia historycznego, ale zajmują się tą dziedziną nauki przez samokształcenie oraz prowadząc samodzielne badania. Zarówno historyka zawodowego jak i historyka-amatora można uznać za kompetentnego, o ile prowadzi on swoje prace naukowe rzetelnie, zgodnie z zasadami rządzącymi badaniami historycznymi (s. 23).

a. Do której grupy historyków należy Rafał Jaworski – autor artykułu? W jaki sposób można to ustalić?

Wykonanie zadania: Rafał Jaworski jest historykiem zawodowym, pracownikiem Uniwersytetu Jana Kochanowskiego. Można to ustalić na podstawie notatki o autorze zamieszczonej na końcu artykułu.

2

Dlaczego, zdaniem autora artykułu, książka Manuela Rosy pt. „Kolumb. Historia nieznana” nie powinna być traktowana jako wiarygodne źródło informacji historycznych?

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu może przebiegać w parach lub w małych grupach.
Wykonanie zadania: Autor artykułu przytacza wiele argumentów wykluczających, jego zdaniem, książkę M. Rosy jako wiarygodne źródło informacji historycznych:

- książka M. Rosy nie posiada rzetelnego aparatu naukowego - przypisy stawiane są w sposób przypadkowy, nie wskazano najważniejszych źródeł, z których korzystał autor (s. 23);

- M. Rosa błędnie analizuje źródła historyczne, nie potrafi poddać ich krytyce pod względem wiarygodności autora (s. 23);

- dostosowuje sposób interpretacji źródła do swojej z góry ustalonej tezy;

- wysnuwa bardzo daleko idące wnioski na podstawie skąpych i bardzo ogólnych informacji - np. wizerunek ptaka na pierścieniu Kolumba łączy bezpośrednio z orłem z godła Polski, cechy fizyczne Kolumba, jak kolor włosów czy oczu, przytacza jako dowód posiadania przez niego słowiańskich genów (s. 24);

- ignoruje te źródła, które nie pasują do przyjętej przez niego tezy - np. dotyczące potwierdzonej śmierci Władysława Warneńczyka w bitwie pod Warną (s. 24).

3

Na podstawie przeczytanego artykułu, wskażcie elementy, które pozwalają uznać materiał o różnym charakterze (książkę, artykuł, tekst internetowy) za rzetelne źródła informacji historycznych.

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu może przebiegać indywidualnie lub w parach.
Wykonanie zadania: elementy, które zwiększają wiarygodność materiału jako źródła informacji historycznych to (s. 23):

- dostępność w materiale informacji dotyczących kompetencji autora (jego przygotowania zawodowego, prowadzonych badań, miejsca pracy);

- prawidłowy aparat naukowy (umieszczenie w materiale przypisów do źródeł, z których korzystał autor, oraz bibliografii – zestawienia publikacji dotyczących danego tematu);

- prawidłowo przeprowadzona krytyka źródeł historycznych (polegająca m.in. na ustaleniu wiarygodności autora źródła i zawartych w źródle informacji).

4

Przyjrzyjcie się portretom Krzysztofa Kolumba i Władysława Warneńczyka dołączonym do artykułu. Czy mogą one stanowić materiał pozwalający stwierdzić pokrewieństwo pomiędzy wielkim odkrywcą a polskim królem? Dlaczego?

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu może przebiegać indywidualnie lub w parach.
Wykonanie zadania: Portret Krzysztofa Kolumba dołączony do artykułu jest obrazem pochodzącym z jego epoki. Można zatem założyć, że przedstawia prawdopodobny wizerunek tego podróżnika. Portret króla Władysława jest autorstwa Jana Matejki, pochodzi zatem z XIX wieku i dlatego nie można uznać go za wiarygodny portret króla, który żył 400 lat wcześniej. Dlatego na podstawie tych dwóch konkretnych ilustracji dołączonych do artykułu nie można stwierdzić ewentualnego podobieństwa, czy tym bardziej pokrewieństwa, omawianych dwóch postaci historycznych.

a. Na podstawie jakich elementów można ocenić przydatność ilustracji (obrazu, portretu, rysunku) jako wiarygodnego źródła informacji historycznych?

- dane dotyczące czasu powstania ilustracji (obraz współczesny wydarzeniom, które prezentuje jest bardziej wiarygodny od tego, który powstał później);

- dane dotyczące autora obrazu (pozwala to często stwierdzić, czy autor był bezpośrednim świadkiem wydarzeń, które przedstawia na obrazie, czy też korzysta z relacji, wspomnień lub wyłącznie własnych wyobrażeń na dany temat);

- dane dotyczące okoliczności powstania obrazu (na czyje zlecenie został wykonany, z jakiego powodu).

b. Które z ilustracji dołączonych do artykułu mogą stanowić wiarygodne źródła informacji dotyczących Krzysztofa Kolumba lub Władysława Warneńczyka?

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu może przebiegać indywidualnie lub w parach.
Wykonanie zadania: Spośród ilustracji dołączonych do artykułu tylko portret Krzysztofa Kolumba autorstwa Sebastiano del Piombo może być traktowany jako potencjalne źródło historyczne. Malarz wykonujący portret żył w czasach Kolumba i obracał się w tych samych kręgach co wielki odkrywca. Zatem obraz ten może być źródłem informacji o prawdopodobnym wyglądzie Kolumba. Pozostałe dwie ilustracje pochodzą z XIX wieku i stanowią wyłącznie wyobrażenie ich autorów na temat faktów/postaci, które przedstawiają. Dobrze ilustrują one realia epoki, której dotyczą (np. Jan Matejko znany był z dbałości o wierność historyczną szczegółów, detali przedstawianych na jego obrazach), mogą pomóc w wyobrażeniu sobie dawnych wydarzeń. Nie są jednak rzetelnym źródłem historycznym.

c. Spróbuj wyszukać w podręczniku, w zaproponowanych przez nauczyciela/kę artykułach: niemieckim, brytyjskim, szwedzkim, hiszpańskim lub Internecie ilustracje mogące stanowić wiarygodne źródło wiedzy o Krzysztofie Kolumbie lub Władysławie Warneńczyku (odpowiadające kryteriom określonym dla takiej ilustracji w poprzednich częściach zadania). Na temat której z tych dwóch postaci łatwiej wyszukać takie materiały? Z czego może to wynikać?

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu może przebiegać indywidualnie lub w parach.
Wykonanie zadania: Łatwiej dostępne są ilustracje pochodzące z epoki a dotyczące Krzysztofa Kolumba, niż Władysława Warneńczyka. To Kolumb był postacią bardziej znaną w swoich czasach oraz stosunkowo często portretowaną. Król Władysław Warneńczyk umarł zbyt młodo, aby doczekać się wielu wizerunków.

d. Weź udział w dyskusji i uargumentuj swoją opinię: Czy na podstawie zgromadzonego w zadaniu materiału ilustracyjnego możliwe jest określenie ewentualnego podobieństwa lub pokrewieństwa pomiędzy Krzysztofem Kolumbem a Władysławem Warneńczykiem?

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu może przebiegać w formie dyskusji prowadzonej na forum grupy/klasy i moderowanej przez nauczyciela/kę.
Wykonanie zadania: uczniowie mogą w zadaniu zajmować różne stanowiska i przytaczać zróżnicowane argumenty. Nauczyciel/ka powinna w toku dyskusji zwracać uwagę uczniów na rzeczowość przedstawianych przez nich argumentów oraz akcentować znaczenie właściwej oceny źródeł, z których korzystali w zadaniu.

5

Zaprezentuj w dyskusji swoje stanowisko: Czy po zapoznaniu się z artykułem Rafała Jaworskiego jesteś zainteresowany/a przeczytaniem książki M. Rosy? Dlaczego warto/nie warto sięgać po tę pozycję?