1

Streść w kilku zdaniach treść przeczytanego artykułu autorstwa Rafała Jaworskiego.

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu może przebiegać indywidualnie lub w parach.
Rozwiązanie zadania: Artykuł dotyczy publikacji pt. „Kolumb. Historia nieznana” autorstwa Manuela Rosy. W książce tej pojawiają się informacje dotyczące polskiego rodowodu Krzysztofa Kolumba. Autor polskiego artykułu polemizuje z tą tezą. W swoim tekście stara się wykazać, że zawarte w książce Rosy wywody nie mają pokrycia w źródłach historycznych, a wnioski o polskich korzeniach Kolumba są całkowicie niewiarygodne.

a. Jak zinterpretować można podtytuł artykułu „Bajka o królu Władysławie na wyspie dalekiej”?

Rozwiązanie zadanie: podtytuł, przez użycie słowa „bajka” oraz stylistyki typowej dla legend i opowieści fantastycznych z góry sugeruje jaki jest stosunek autora artykułu do opisywanych w artykule wyników badań dotyczących pochodzenia Kolumba. W kontekście tak sformułowanego tytułu i podtytułu artykułu czytelnikowi sugeruje się, że rzekome informacje o pokrewieństwie polskiego króla Władysława Warneńczyka i Krzysztofa Kolumba można traktować wyłącznie jako rodzaj bajki, opowiastki dla dzieci.

2

Jakie teorie dotyczące pochodzenia Kolumba przytoczone są w artykule?

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu możne przebiegać indywidualnie lub w parach.
Rozwiązanie zadania:

- teoria o pochodzeniu Krzysztofa Kolumba z Genui we Włoszech, oparta na wzmiance w jego testamencie (s. 22);

- teorie o pochodzeniu greckim, kastylijskim, korsykańskim, norweskim, portugalskim, szkockim, żydowskim (s. 23);

- teoria o pokrewieństwie Kolumba z królem polskim Władysławem Warneńczykiem.

a. Z czego wynikają trudności w ustaleniu rzeczywistego pochodzenia Krzysztofa Kolumba?

Rozwiązanie zadania: bardzo trudno jest ustalić fakty dotyczące ludzi, którzy przyszli na świat kilka stuleci temu (o ile nie pochodzili oni z rodów panujących). Dokumenty, na podstawie których można dokonać takich ustaleń (księgi metrykalne, ewidencje ludności, akta meldunkowe, kwestionariusze osobowe) zostały upowszechnione dopiero w ciągu ostatnich 200-300 lat. (s. 22-23). Historycy nie dysponują takimi źródłami dotyczącymi XV wieku, kiedy to na świat przyszedł Krzysztof Kolumb. Także on sam nie przekazał w żadnych dokumentach wielu informacji dotyczących swojego pochodzenia czy przodków (s. 22).

3

Czego z przeczytanego artykułu można dowiedzieć się na temat Władysława Warneńczyka i teorii dotyczących jego losów po bitwie pod Warną?

Uwagi metodyczne: praca w zadaniu możne przebiegać indywidualnie lub w parach.
Rozwiązanie zadania: Władysław Warneńczyk, król Polski i Węgier, był synem Władysława Jagiełły i Zofii (Sonki) Holszańskiej (s. 23). Zginął w bitwie pod Warną, ale jego ciała nigdy nie odnaleziono. Istnieją nieliczne źródła historyczne mówiące o tym, że król jednak nie poległ na polu walki, ale udał się na dobrowolne wygnanie. Według niektórych źródeł król osiadł na Maderze. Jeden z przekazów historycznych łączy postać króla z Henrykiem Niemcem, który rzeczywiści zamieszkiwał w tamtym czasie na wspomnianej wyspie i był określany jako „książę polski” (s. 24). Prawdopodobnie jednak Henryk Niemiec był oszustem, który jedynie podawał się za polskiego króla. Fakt nieodnalezienia zwłok Władysława Warneńczyka na polu bitwy zachęcił różnego rodzaju oszustów do tego takich właśnie mistyfikacji. Wielu podobnych „pseudokrólów” pojawiło się w tamtym czasie także na ziemiach polskich (s. 25).

4

Czego na temat polskich korzeni Krzysztofa Kolumba można dowiedzieć się z artykułu – w jaki sposób postaci Władysława Warneńczyka i Kolumba łączą się ze sobą?

Uwagi metodyczne: praca nad zadaniem może przebiegać w parach lub w małych grupach.
Rozwiązanie zadania: artykuł nawiązuje do teorii przedstawionej w książce M. Rosy, według której Krzysztof Kolumb miał być synem Władysława Warneńczyka. Król Polski i Węgier, po zaginięciu w czasie bitwy pod Warną miał osiedlić się na Maderze i występując pod nazwiskiem Henryka Niemca założyć rodzinę. W ten sposób były król miałby zostać ojcem przyszłego odkrywcy.

a. Jakie argumenty przywołane są przez M. Rosę na poparcie tezy o polskich korzeniach Krzysztofa Kolumba?

Rozwiązanie zadania: M. Rosa dowodzi, że ojcem Krzysztofa Kolumba był Henryk Niemiec, ponieważ zdaniem tego autora postać ta posiada te cechy, które powinny charakteryzować ojca wielkiego odkrywcy – szeroka wiedza z zakresu żeglarstwa, astronomii, kartografii oraz pozycja pozwalająca na swobodne kontakty w środowisku portugalskiej elity politycznej (s. 23). Ten właśnie Henryk Niemiec w kilku źródłach utożsamiany jest z byłym polskim królem Władysławem. Polskie korzenie Kolumba ma też potwierdzać wizerunek ptaka na jego pierścieniu, jaki dostrzec można na jednym z portretów odkrywcy z epoki. Kolejnym argumentem są typowe dla Słowian cechy urody Kolumba – rudawe blond włosy oraz niebieskie oczy (s. 24).

b. W jaki sposób autor artykułu, Rafał Jaworski, podważa teorię o polskim pochodzeniu Krzysztofa Kolumba?

Rozwiązanie zadania: Autor artykułu uważa, że Henryk Niemiec był jednym z wielu oszustów, którzy po zaginięciu Władysława Warneńczyka w czasie bitwy pod Warną podawali się za cudownie ocalonego polskiego króla (s. 25). Twierdzi też, że nie ma wiarygodnych źródeł historycznych pozwalających łączyć Henryka Niemca z Władysławem Warneńczykiem, ani uznać Henryka Niemca za prawdopodobnego ojca Kolumba. Zdaniem Jaworskiego badania historyczne Rosy były prowadzone nierzetelnie, a w książce nie przedstawiono wiarygodnych dowodów na potwierdzenie tak kontrowersyjnej teorii.

c. Weź udział w dyskusji: które ze stanowisk odnoszących się do teorii o pokrewieństwie Krzysztofa Kolumba z Władysławem Warneńczykiem jest bardziej wiarygodne i przekonujące – M. Rosy czy R. Jaworskiego?

Uwagi metodyczne: praca nad zadaniem może przebiegać w formule dyskusji prowadzonej przez uczniów na forum grupy/klasy, a moderowanej przez nauczyciela/kę.
Rozwiązanie zadania: uczniowie powinni mieć możliwość zaprezentowania własnych opinii i argumentowania zajmowanego wobec omawianego w zadaniu problemu stanowiska. Dyskusja taka może być wstępem do zadań dotyczących kształcenia umiejętności krytycznej oceny materiału o charakterze medialnym.