Podstawowe informacje

Tematyka modułu dotyczy różnych sposobów przedstawiania w literaturze, kulturze popularnej oraz podręcznikach szkolnych postaci Krzysztofa Kolumba. Dobór artykułów z czasopism popularnonaukowych wykorzystanych w module pozwala uczniom na zapoznanie się z różnymi teoriami dotyczącymi biografii tego wielkiego odkrywcy oraz różnymi punktami widzenia na jego rolę w dziejach świata. Zasadnicza część modułu opiera się na analizie polskiego artykułu prezentującego krytyczną analizę teorii dotyczącej pochodzenia Kolumba z Portugalii oraz jego pokrewieństwa z polskim królem Władysławem Warneńczykiem. Jednak w zaproponowanych zadaniach wykorzystane zostały także artykuły dotyczące postaci Kolumba, a pochodzące z czasopism: niemieckiego, brytyjskiego, szwedzkiego i hiszpańskiego. Część zadań obliguje także uczniów do samodzielnego wyszukiwania informacji w Internecie oraz odwoływania się do innych znanych im źródeł wiedzy dotyczącej odkrywcy – podręczników szkolnych, słowników i encyklopedii, ikonografii, filmów popularnonaukowych oraz fabularnych. Konstrukcja modułu umożliwia uczniom zarówno poznanie różnych perspektyw i punktów widzenia dotyczących pochodzenia i historycznej roli Krzysztofa Kolumba, ale przede wszystkim pozwala im na doskonalenie kompetencji krytycznej oceny informacji pochodzących ze źródeł tradycyjnych jak i medialnych oraz efektywnego przetwarzania ich w celu formułowania własnych wniosków i opinii.

Odniesienie do podstawy programowej

Zgodnie z polską podstawą programową przedmiotu historia, tematyka artykułu odpowiada zagadnieniom realizowanym na III etapie edukacyjnym (II klasa gimnazjum, do której uczęszczają uczniowie w wieku 14-15 lat) oraz zakresowi rozszerzonemu nauczania historii na IV etapie edukacyjnym (uczniowie w wieku 16-19 lat). Ze względu na dosyć trudną tematykę artykułu, na bazie którego stworzono większość zadań zawartych w module, sugeruje się wykorzystanie tego materiału w pracy z uczniami starszymi, na etapie szkoły ponadgimnazjalnej. Moduł może być także wykorzystywany w nauczaniu interdyscyplinarnym i edukacji medialnej (na etapie szkoły ponadgimnazjalnej), ponieważ odnosi się w dużej mierze do kształcenia kompetencji takich jak analiza i krytyczna ocena informacji pochodzących różnych źródeł, uniwersalnych dla wielu przedmiotów nauczania.

Cele nauczania

Zadania zawarte w module ukierunkowane są przede wszystkim na doskonalenie umiejętności uczniów związanych z prowadzeniem podstawowych badań historycznych, ale nie tylko. Rozwijane tu kompetencje mają charakter uniwersalny i dotyczą: krytycznej oceny źródła informacji, rozpoznawania i wskazywania elementów podnoszących wiarygodność źródła informacji lub też dyskwalifikujących dany materiał informacyjny, pozyskiwania danych pochodzących ze źródeł o różnym charakterze (podręczniki szkolne, artykuły z czasopism popularnonaukowych, internetowe bazy wiedzy, ikonografia, filmy dokumentalne i fabularne) oraz wykorzystywania zdobytych informacji dla formułowania samodzielnych wniosków i opinii. Z kolei porównanie artykułów pochodzących z czasopism popularnonaukowych z różnych krajów umożliwia doskonalenie szeregu kompetencji międzykulturowych – dostrzegania różnych punktów widzenia i odmiennych perspektyw w odniesieniu do danych wydarzeń i faktów historycznych, wskazywania przyczyn odmiennego postrzegania danego zagadnienia przez autorów o różnym pochodzeniu.

Sposób prezentacji tematu w polskich podręcznikach szkolnych

W polskich podręcznikach szkolnych omówienie biografii i odkryć Krzysztofa Kolumba nie stanowi odrębnego modułu nauczania, ale wkomponowane jest w zakres dużego zagadnienia dotyczącego wypraw podejmowanych przez żeglarzy i podróżników w XV i XVI wieku oraz konsekwencji dokonywanych przez nich odkryć. Zarówno w podstawie programowej nauczania jak i opartych na niej podręcznikach akcentuje się zagadnienia takie jak: przyczyny i przebieg najważniejszych wypraw odkrywczych, wynalazki umożliwiające podejmowanie podróży transatlantyckich, czynniki, które decydowały o podejmowaniu przez poszczególne państwa ekspansji na innych kontynentach, wreszcie konsekwencje społeczne, ekonomiczne i kulturalne odkryć dokonywanych w tamtym okresie, tak dla państw europejskich, jak i dla Nowego Świata. Ponieważ Polska nie brała udziału ani w wyprawach odkrywczych XV i XVI wieku, ani w będącej jej konsekwencją ekspansji Europejczyków na inne kontynenty, w nauczaniu historii w polskich szkołach nie akcentuje się w specjalny sposób związku postaci Krzysztofa Kolumba z późniejszym zjawiskiem kolonializmu. Tworzenie kolonii i rywalizacja na tym tle państw europejskich jest rozpatrywana w kontekście tego zagadnienia wyłącznie jako jeden z wielu skutków wielkich odkryć geograficznych, w tym m.in. wypraw Krzysztofa Kolumba.

Autor:
Katarzyna Czekaj