Europeana: http://www.europeana.eu/portal/usingeuropeana_search.html
Wiki commons: http://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page

Wskazówka: Wpisz miejsce zamachu i odpowiedni rok jako kryterium wyszukiwania.

Przedstawienie „zamachu w Sarajewie”

Przeczytaj opis pod ilustracją i na podstawie artykułu w GEO-EPOCHE (2004) spróbuj odpowiedzieć na poniższe pytania.

a. Jaką scenę z zamachu przedstawiono na ilustracji w GEO-EPOCHE według opisu?

b. Zwróć uwagę na wybrane ilustracje, które przedstawiają zamach. Jaką techniką je wykonano? Zastanów się, dlaczego użyto właśnie tej techniki.

Jest to szkic wykonany przez rysownika Felixa Schwormstädta, który ukazuje sam moment zamachu. Został opublikowany w “Leipziger Illustrierten Zeitung”. Na początku XX w. na wywołanie zdjęć trzeba było czekać dość długo, więc nie ilustrowano nimi artykułów „z ostatniej chwili”. W dodatku fotografowie mogli co najwyżej uwieczniać takie sceny jak wyjście książęcej pary z ratusza, ustawiwszy wcześniej sprzęt (GEO-EPOCHE, s. 26). Nie było jednak najmniejszych szans, aby któryś z nich sfotografował następcę tronu tuż przed zamachem, ponieważ nikogo nie było na miejscu.

Poza tym niewiele osób miało aparat fotograficzny. Nie istnieje żadna fotografia przedstawiająca sam zamach i dlatego właśnie posłużono się rysunkiem. Należy również pamiętać, że gazety nie dysponowały jeszcze technologią pozwalającą na druk fotografii, więc często publikowały takie mniej lub bardziej fantazyjne szkice.

Ubranie Franciszka Ferdynanda różni się. Na szkicu ma na głowie czako oddziałów frontowych, a na zdjęciu nosi mundur galowy i ozdobny kapelusz.

Rysunek może być prawidłowy. Franciszek Ferdynand mógł zmienić nakrycie głowy.
Lub wręcz przeciwnie – rysunek może być zwykłym zafałszowaniem historii, a Franciszek Ferdynand nadal miał głowie kapelusz z zielonymi piórami. „Fałszywa czapka” mogła pojawić się na rysunku z uwagi na fakt, że rysownika nie było na miejscu i nie widział zamachu. Nie dysponując wiarygodnym źródłem, nie możemy stwierdzić, która wersja jest prawdziwa.

Prawdopodobnie autor rysunku nie był świadkiem zamachu, a jedynie poinformowano go o tym zdarzeniu. Szczegóły i dokładny bieg wydarzeń oraz poszczególne osoby zostały przedstawione tak, jak rysownik je sobie wyobrażał. Dlatego właśnie rysunek jest, przynajmniej do pewnego stopnia, tworem wyobraźni. Wybrana fotografia przedstawia wizytę następcy tronu. Jednakże nawet w przypadku fotografii należy zachować ostrożność, ponieważ w okresie pierwszej wojny światowej często nimi manipulowano na potrzeby propagandy.

3

Weryfikacja materiałów źródłowych: Zdjęcie przedstawiające „aresztowanie zamachowca”

Najczęściej publikowanym zdjęciem związanym z zamachem w Sarajewie jest fotografia przedstawiająca „aresztowanie zamachowca”. W poniższym ćwiczeniu zastanowimy się, czy zdjęcie to jest wiarygodne.

d. Jak sądzisz, dlaczego zdjęcie nadal jest podpisywane nieprawidłowo?

Redakcje czasopism i autorzy podręczników często otrzymują zdjęcia od agencji fotograficznych. Jeśli te agencje nieprawidłowo podpiszą daną fotografię, często zdarza się, że błąd pozostaje niezauważony i trafia do publikacji. Możliwe jest również, że zdjęcie zostało nieprawidłowo opisane zaraz po jego wykonaniu i ten błąd był później wielokrotnie powielany.