1

Twoje wyobrażenie o Kolumbie:
Podyskutuj o tym kilka minut z kolegą z klasy

a. Jakie jest Twoje wyobrażenie o Kolumbie?

b. Na jakiej podstawie wyrobiłeś sobie o Kolumbie takie wyobrażenie ( np. lekcje historii w szkole, filmy, książki itp.)

2

Ilustracje do popularnych artykułów historycznych
W parach, razem z kolegą z klasy

a. Spójrz na ilustracje dołączone do artykułów ze Szwecji i Niemiec i przeanalizuj sposób przedstawienia ludzi; np. mężczyzn, kobiet i rdzennych mieszkańców?

b. Omów w jaki sposób obrazy te mogą pomóc w prezentowaniu historii, a także co sprawia, że mogą być problemem. Użyj artykułów, by pokazać przykładowe problemy i potencjalne korzyści związane z użyciem ilustracji.

W szwedzkim artykule kobiety i tubylcy są zdominowani przez Hiszpanów (tj. na pierwszym obrazie Indianie są przedstawieni jako kucające postaci w cieniu, a Kolumb umieszczony jest w oświetlonym punkcie centralnym). Także w niemieckim artykule Kolumb zajmuje główne miejsce na obrazach.

Rola ofiary lub innego rodzaju marginalizacja to problemy związane z pamięcią historyczną, uprawomocnieniem i tożsamością. Obraz potrafi powiedzieć więcej niż tysiąc słów, dlatego też ważna jest umiejętność mówienia dobrych rzeczy oraz krytycznej analizy obrazów.

3

Czytanie z szerokiej i bliskiej perspektywy
Jednym z szybkich sposobów uzyskania przeglądu treści tekstu jest utworzenie wordle (kolorowej chmury słów). Skopiuj tekst artykułów szwedzkiego i niemieckiego i wklej na stronie wordle.net.

W parach, razem z kolegą z klasy.

a. Utwórz osobny wordle dla każdego z artykułów (wydrukuj lub użyj funkcji Print Screen PrtSc, by skopiować, a następnie wkleić obrazy wordle do dokumentu programu Word).

b. Zastanów się od czego zależą podobieństwa i różnice. Jakie wyobrażenie Kolumba się z tego wyłania?

c. Porównaj swoje spostrzeżenia z analizy ilustracji. Czy znalazłeś jakieś podobieństwa i różnice?

d. Przeczytaj artykuły niemiecki i szwedzki, a następnie zastanów się co traci się, gdy do analizy tekstu wykorzystywany jest wordle. Zastanów się również, czy Wordle daje dokładny obraz zawartości tekstu. Jakie ograniczenia mają Wordle w analizie tekstu?

Wordle zlicza słowa i w przystępny sposób wizualizuje słowa najczęściej używane w danym tekście. Dzięki temu użytkownik może szybko poznać ogólną treść tekst. Jednakże sedno tekstu może być uwypuklone na szereg innych sposobów niż powtórzenia, dlatego też użycie tego typu analizy wiąże się z ryzykiem błędów. Ilościowym badaniom historycznym, takim jak zliczanie liczby słów, zawsze muszą towarzyszyć analizy jakościowe, pozwalające dostrzec niuanse.

4

Analiza w grupie
Uczniowie tworzą grupy 4 osobowe aby przeanalizować następujące pytania:

a. Opiszcie Kolumba w kilku zdaniach i podkreślcie różnice. Jaki był Kolumb? W jaki sposób Kolumb jest opisany w różnych tekstach? Jakie są główne różnice między sposobami, w których został przedstawiony w poszczególnych artykułach?

Bohater czy tyran? Jako nauczyciel możesz pokierować uczniami, by zauważyli, że Kolumb jest opisywany między innymi jako wojownik, któremu pomimo wielu poważnych problemów udało się odnaleźć krainę swoich snów, ale także można go uznać za tyrana. Teksty na temat Kolumba dają również możliwość omówienia, na jak różne sposoby pełna sprzeczności i kontrowersyjna postać historyczna może być przedstawiana w różnych tekstach.

b. Dlaczego Kolumb został opisany w tak różny sposób w różnych artykułach?

Różnice można wyjaśnić na przykład za pomocą różnych pytań, wyborów, perspektyw i interpretacji towarzyszących pisaniu tekstów historycznych. Nauczyciel powinien zapytać uczniów, na jakich pytaniach bazuje dany tekst. Różne punkty wyjścia prowadzą do różnych relacji historycznych. Czy sednem tekstu jest przedstawienie Kolumba jako osoby, czy jako części zmiany strukturalnej?

c. Jak można zauważyć, że tekst jest napisany dla popularnego magazynu historycznego? Porównaj na przykład nagłówki, zdjęcia, cytaty i sposoby opowiadania w czasopismach z treścią i ilustracjami w Twoim podręczniku.

Wybór nagłówków, dramaturgia i towarzyszące tekstowi obrazy to tylko kilka elementów, za pomocą których autor próbuje sprawić, by opowieść była bardziej interesująca, nawet kosztem obiektywności. Tekst niemiecki opiera się przede wszystkim na niepewności oraz ryzyku zaginięcia na morzu, podczas gdy tekst szwedzki stawia na poważny dramat, w którym Kolumb staje się tyranem. Historia popularna często opiera się na wyraźnie jednotorowej narracji dotyczącej konkretnych postaci, takich jak Kolumb w tekście niemieckim. Podkreślanie dramatyzmu i niespodziewanych zdarzeń, a także akcentowanie przemocy i cierpienia to również elementy logiki, jaką kierują się media, co widać na przykładzie szwedzkiego tekstu.

5

Godne zaufania?
Po analizie w grupie:

a. Jakie źródła są użyte w tekstach, aby opisać czyny Kolumba?

Szwedzki tekst zawiera odniesienia do dzienników i listów Kolumba. W niemieckim tekście również znajdują się odniesienia do dzienników. Odniesienia te są dość nieprecyzyjne i można zakładać, że wykorzystano je jedynie jako źródła wtórne. Ogólnie rzecz biorąc, listy i dzienniki są dobrymi materiałami historycznymi, jeżeli powstały krótko po wydarzeniach, które opisują. Problemem jest fakt, że dokumenty te zostały napisane, by były czytane przez innych i oceniane z perspektywy czasu. Z tego powodu są często eufemistycznymi opisami faktycznych zdarzeń. Niezwykle ważne jest zwrócenie uwagi uczniów na fakt, że żadne ze źródeł, na które powołują się teksty, nie zostało napisane przez Indian. Większość źródeł autorstwa tubylców została spalona przez Hiszpanów, co sprawia, że historiografia jest jeszcze bardziej europocentryczna.

b. Z jakiego teoretycznego założenia autor wychodzi Twoim zdaniem?

Tendencyjność autora jest wyraźna: szwedzki tekst przyjmuje bardzo krytyczną perspektywę. Poza prezentacją kapitalnej opowieści, która stoi w dużej sprzeczności z bohaterskim obrazem Kolumba, przyjmuje krytyczną perspektywę emancypacyjną. To perspektywa próbująca uwidocznić bezbronne grupy i krytykować struktury władzy; ważna perspektywa stymulująca krytyczną analizę wydarzeń i procesów historycznych. W tekście niemieckim chodzi raczej o podkreślenie pasjonującej dramaturgii podróży w nieznane. Autor przedstawia historię jednego aktora, w której Kolumb jest „bohaterem” i postacią centralną, a wszyscy pozostali to tylko statyści.

c. Do jakiego stopnia według Ciebie są wiarygodne teksty, które przeczytałeś?

Celem tego pytania jest skłonienie uczniów do dalszych refleksji na temat myślenia krytycznego. Zdobywanie dowodów poprzez krytykę źródeł, docieranie do źródeł, potwierdzanie dowodów oraz kontekst może nie sprawdzać się bezpośrednio w przypadku artykułów z czasopism. Odniesienia do źródeł (pewnego rodzaju dowód) oraz spójność tekstu z literaturą przedmiotu (potwierdzenie dowodów i kontekst) mogą stanowić ważne wskazówki dotyczące względnej wiarygodności tekstów, pomimo ich popularnego charakteru. Jak już wspomniano w komentarzu do pytania a, cytowane są częściowo źródła pierwotne, jednakże ich słabym punktem jest tendencyjność. Zostały one bowiem napisane na potrzeby osób sprawujących władzę. Dlatego też istnieją historyczne podstawy dla tego, co zostało napisane, ale pewne peryfrazy i próby popularyzacji sprawiają, że treść tekstów jest przynajmniej częściowo tendencyjna.