1

Czym jest kolonializm i imperializm?

Porównaj definicje tych pojęć, które ze swojego podręcznika i z Internetu.

Gdy uczniowie wpiszą w wyszukiwarce Google „kolonializm”, trafią na definicję z Wikipedii: „Kolonializm to utworzenie, eksploatacja, utrzymywanie, nabywanie i rozwój kolonii na pewnym terytorium przez ludzi z innego terytorium. To szereg nierównych relacji między potęgą kolonialną i kolonią, a także między kolonistami i ludnością miejscową”.

Na tej samej liście wyników wyszukiwania znaleźć można link do encyklopedii filozofii Stanford Encyclopedia of Philosophy, w której kolonializm łączony jest z imperializmem: „Kolonializm to forma dominacji, obejmująca podporządkowanie jednego ludu innemu. Jednym z problemów wiążących się z definicją kolonializmu jest fakt, że trudno go odróżnić od imperializmu. Te dwa pojęcia są często traktowane jako synonimy. Tak jak kolonializm, imperializm wiąże się z polityczną i gospodarcza kontrolą nad podległym terytorium. Niemniej jednak etymologia obu pojęć dostarcza pewnych wskazówek co do dzielących ich różnic. Pojęcie kolonii pochodzi od łacińskiego słowa „colonus”, oznaczającego rolnika. Rdzeń te przypomina nam, że kolonializm zazwyczaj obejmował przeniesienie populacji na nowe terytorium, gdzie przybyli żyli jako stali osadnicy, zachowując polityczną zależność od kraju pochodzenia. Z kolei imperializm pochodzi od łacińskiego pojęcia „imperium”, oznaczającego „władać”. Dlatego też pojęcie „imperializm” zwraca uwagę na fakt, że jeden kraj sprawuje władzę nad innym poprzez zasiedlanie, zwierzchnictwo lub pośrednie mechanizmy kontroli”.

2

Kolonizatorzy i kolonizowani, ‘my’ i ‘ci drudzy’
Popatrz na ilustracje w szwedzkich i brytyjskich magazynach historycznych.

a. W jaki sposób są przedstawieni kolonizatorzy i ludność skolonizowana na ilustracjach?

b. Powiąż ilustracje z definicjami kolonializmu i imperializmu.

c. Jaki jest związek między ilustracjami a nagłówkami i podpisami pod ilustracjami?

d. Dlaczego nazwanie Kolumba odkrywcą może być problematyczne?

W artykule angielskim brytyjscy żołnierze są często stawiani w centrum i sprawują władzę, podczas gdy tubylcy są często przedstawiani jako wichrzyciele i/lub poddani. Niemniej jednak niektóre ilustracje z Indii i Jamajki prezentują nieco bardziej pozytywny obraz „innych”. Na szwedzkich obrazach również dominuje perspektywa europocentryczna, co oznacza, że ludzie spoza Europy przedstawiani są w cieniu lub poniżej Europejczyków.

Niezwykle ważne jest omówienie, jak obraz „innych” jest podtrzymywany poprzez sposób spisania historii. Jeżeli ktoś zostaje odkryty lub ucywilizowany, oznacza to, że dana osoba lub kultura była nieważna i/lub nierozwinięta, co można interpretować jako protekcjonalne spojrzenie na obce kultury, takie jak kultury amerykańskich Indian.

Kolumb i imperium brytyjskie.
Przeczytaj angielski artykuł "Skutki imperializmu" i zastanów się, w jaki sposób historia Kolumba jest związana z historią Imperium Brytyjskiego?

Ważne jest, by uczniowie zetknęli się z kolonializmem z perspektywy nieeuropocentrycznej lub orientalnej. W jaki sposób dziedzictwo Kolumba rozwinęło się w imperializm, gdzie Europejczycy zbudowali imperia i twierdzili, że cywilizują dzikusów w koloniach, co zostało nazwane „brzemieniem białego człowieka”?

Co wskazuje na to brytyjskie źródło artykułu?

Nauczyciel powinien zwrócić uwagę uczniów, w jaki sposób na wybór źródeł historycznych oraz prezentację historii mogą mieć wpływ zainteresowania narodowe i kulturowe. Werdykty mogłyby być trudniejsze, gdyby autorem tekstu nie był Brytyjczyk. Przykładowe pytanie uzupełniające może brzmieć: Czy uważacie, że Kolumb i kolonializm zostaliby opisani inaczej, gdyby tekst pochodził z innego kraju, np. gdyby był to niemiecki tekst o imperializmie? Jak według was Hiszpanie i Szwedzi pisaliby o kolonializmie?

W jaki sposób Kolumb jest postrzegany dziś?

a. Wpisz w Google "Dzień Kolumba w Chile", "Dzień Kolumba w USA" i "Dzień Kolumba w Wenzueli", aby dowiedzieć się, jak ten dzień jest obchodzony i dlaczego się to krytykuje? Jakie grupy obchodzą te dni, a jak są wobec nich krytyczne?

b. Zrób listę osiągnięć życiowych i odkryć Kolumba, podobnie jak to zrobiono w artykule „Empire” i ocen które z nich były pozytywne, a które negatywne. Wykorzystaj w tym celu inne artykuły, podręczniki i Internet, aby poznać różne punkty widzenia.

c. Czy podróż Kolumba powinna być celebrowana czy opłakiwana w regionie Ameryki Łacińskiej i w innych częściach świata?

Grupy tubylcze w Ameryce Łacińskiej często gromadzą się w Dniu Kolumba, protestując przeciwko niesprawiedliwym relacjom władzy, stanowiącym część dziedzictwa Kolumba. Inne grupy z Ameryki Łacińskiej świętują ten dzień. W Stanach Zjednoczonych istnieją pewne grupy krytyków, ale jest to przede wszystkim dzień świętowania. Istnieje również rozłam między bardziej krytycznymi grupami lewicowymi i świętującymi grupami prawicowymi.

Zadanie problemowe dotyczące czynów Kolumba powinno wiązać się z krytyczną refleksją na temat tego, czy możemy oceniać ludzi z przeszłości w oparciu o współczesne wartości. Programy nauczania i poglądy uczniów na historię często podkreślają moralne lekcje płynące z przeszłości. Dla odmiany historycy twierdzą, że ważne jest osądzanie czynów w oparciu o to, co wiemy na temat kontekstu danych czasów. W przypadku Kolumba warto zaznaczyć, jak dominujące stały się języki i perspektywy europejskie oraz że nadal określamy ten region słowem z języka jego zdobywców.