Oba artykuły opisują wydarzenia otaczające zamach na Arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, który powszechnie uważa się za jedną z przyczyn wybuchu I wojny światowej. Po opisie zamachu skupiają się na różnych aspektach wybuchu wojny. W pewnym sensie podają odpowiedzi na różne pytania dotyczące wybuchu wojny.

a. Na jakie pytanie odpowiedzi udziela Christopher Clark? (Skup się na ostatnich 3 paragrafach artykułu Clarka)

b. Na jakie pytanie odpowiedzi udziela Stig Forster? (Skup się na ostatnich 3 paragrafach artykułu Forstera)

c. Dwóch historyków ma różne poglądy na temat tego, do jakiego stopnia zamach w Sarajewie był „tylko wymówką”, by iść na wojnę.

i) Jaka jest na ten temat opinia Clarka? (Patrz – druga kolumna na str. 23 artykułu)

ii) Jaka jest na ten temat opinia Forstera? (Patrz – górna połowa drugiej strony artykułu Forstera).

1a) Clark twierdzi, że zamach w Sarajewie nie odegrał bardzo dużej roli w doprowadzeniu do I wojny światowej – była to tylko wymówka, żeby rozpocząć wojnę, wyjaśniając tym samym, że wydarzenia, które miały duży wpływ na władzę i prestiż krajów – duże znaczenie symboliczne – jak zniszczenie World Trade Centre w 2001r., mogą mieć ważny wpływ na historię – w przeszłości i teraz.

1b) Artykuł Forstera skupia się na tym, które kraje i osoby ponoszą największą odpowiedzialność za wybuch wojny.

1c i) Według Clarka zamach w Sarajewie był NIE tylko wymówką dla Austrii, aby przystąpić do wojny z Serbią. Uważa on, że Austria nie mogła sobie pozwolić na zignorowanie tej prowokacji oraz że sytuacja na Bałkanach była bardzo zmienna i problematyczna, i z tym rejonem związane były główne problemy, które doprowadziły do wojny.

1c ii) Na stronie 2 artykułu Forstera (drugi paragraf) wyjaśnia on, że zamach BYŁ wymówką do wypowiedzenia wojny Serbii, „szansą na zrealizowanie od dawna układanych planów.”

2

Niewiele jest dowodów, które mogłyby sugerować, że historycy wykazują tendencje nacjonalistyczne, a ich artykuły są stronnicze. Forster, niemiecki historyk, uważa, że Niemcy i Austria to kraje, które ponoszą największą odpowiedzialność za wybuch wojny (ale nie całą winę). Również w streszczeniu programu nauczania w Niemczech na temat I wojny światowej zwraca się uwagę na tzw. tezę Fischera. Niemiecki historyk Fritz Fischer twierdził, że to Niemcy należy obwiniać najbardziej za I wojnę światową – i zwraca uwagę, że podobną opinię wyrażało wielu niemieckich historyków. Nie oznacza to oczywiście, że NIE ma historyków, którzy całkowicie nie ignorowaliby dowodów wskazujących na rolę ich kraju w doprowadzeniu do wojny, ale ogólnie, artykuły w magazynach historycznych, a przynajmniej te przedstawione w projekcie EHISTO nie mają charakteru nacjonalistycznego. Sposób, w jaki uprawia się historię na poziomie akademickim jest taki, że historycy prowadzą badania, publikują odkrycia w książkach i monografiach, następnie ich praca podlega krytyce społeczności historyków-naukowców. Artykuły w czasopismach historycznych stanowią próbę przekazania wiedzy zdobytej dzięki badaniom szerszej publiczności, nie tylko akademickiej.

3

To, że niektóre kraje nie brały bezpośrednio udziału w wojnie (Hiszpania i Szwecja) może oznaczać, że zadają inne pytania na tematy jej dotyczące. Historycy czasem skupiają się na tych aspektach I wojny światowej, które najbardziej dotyczą przeszłości ich narodu, a więc pomimo, że nie są stronniczy ani nie wykazują tendencji nacjonalistycznych, ich zainteresowania mogą być ściśle związane z krajem pochodzenia (Patrz przykłady w następnej sekcji).

4

Artykuł Forstera skupia się na pytaniu, które kraje i osoby ponoszą największą odpowiedzialność za wybuch wojny. Jakie jeszcze pytania dotyczące wybuchu wojny można zadać? Czy na decyzję dotyczącą zadawanych pytań (w podręcznikach i czasopismach historycznych) ma wpływ narodowość.

Inne pytania mogą skupiać się na tym, jakie czynniki odgrywały najważniejszą rolę w doprowadzeniu do wojny (system sojuszy, rywalizacja o kolonie, rywalizacja ekonomiczna, wyścig zbrojeń, równowaga siła), dlaczego wojna wybuchła w 1914 r., a nie wcześniej lub później, czy do wojny doprowadził kapitalizm, czy był to wypadek/błędna ocena sytuacji, czy też celowe działanie, a może próba odwrócenia uwagi ludzi od problemów lokalnych? Sposób, w jaki o I wojnie światowej naucza się w Polsce (patrz streszczenie podstawy programowej oraz prezentacja sposobu przedstawienia tematu w podręcznikach szkolnych w sekcji o Polsce) w dużym stopniu koncentruje się na wpływie I wojny światowej na historię Polski (doprowadziła do utworzenia państwa polskiego, co jest najbardziej istotne dla Polski). Wielka Brytania z kolei miała możliwość niewłączania się do wojny – nie była związana żadnymi sojuszami. Zatem więcej uwagi poświęca się tam zagadnieniu, czy lepiej by było dla Wielkiej Brytanii trzymać się z daleka od wojny. (Pomimo, że Brytyjczycy i ich sojuszniczy wygrali wojnę, niektórzy historycy twierdzą, że pogorszyło to kondycję finansową kraju i przyspieszyło upadek mocarstwa.) Brytyjski historyk Simon Schama uważa, że tak jak ludzie robiący zdjęcia lub filmy, historycy już na etapie zadawania pytań przyjmują subiektywną postawę, co wynika z ich zainteresowań i uprzedzeń, tak jak to się dzieje w przypadku reżyserów filmowych (Schama, S. ‘Television and the trouble with history’, BBC History Magazine, 3 (8), 2002: 40-43).

5

Jak to się stało, że prawie 100 lat po wybuchu I wojny światowej (i po tym, jak setki historyków przeanalizowały dowody dotyczące tego wydarzenia), nie powstała ani jedna „prawdziwa” i „poprawna” odpowiedź na pytanie, który z krajów najbardziej przyczynił sie do wybuchu wojny, która byłaby powszechnie przyjęta przez wszystkich historyków. Czy oznacza to, że opinia jednego historyka nie przeważa nad opinią innego? (Innymi słowy „to tylko kwestia opinii”?)

Zarówno Clark, jak i Forster są uznanymi historykami i szanowanymi ekspertami w tej dziedzinie. Pokazuje to, że bardzo trudno stwierdzić, co dokładnie się stało i dlaczego, ponieważ nie zawsze jesteśmy w posiadaniu wszystkich dowodów, a te które mamy, są przez historyków różnie interpretowane. Ludzie również zadają różne pytania na temat tego wydarzenia. Na przykład William Mulligan w artykule pt. „Geneza pierwszej wojny światowej” (History Review, Nr 69, marzec 2011: 12-17) skupia się na przyczynach wybuchu I wojny światowej, ale pisze o zupełnie innych zagadnieniach związanych z przyczynami i wybuchem wojny niż Clark i Forster – koncentruje się na pytaniu, co sprawiło, że udało się utrzymać pokój w latach 1870 - 1914, czym różniła się zatem sytuacja w roku 1914. Cechą ocen jest to, że zupełnie się od siebie różnią. Historycy jednych rzeczy są pewni, innych nie, wszystko zależy od dowodów. Na ocenę przeszłości przez historyków również wpływ ma pochodzenie i perspektywa – niektórzy ludzie próbują wykorzystywać historię (i ją zniekształcać) do swoich celów.
Dwa poniższe cytaty w trafny sposób opisują rozwój krytycznego pisarstwa na temat historii:
„Większość historyków… znajduje więcej dowodów na temat przeszłości niż ich wymyśla, a jakość tych dowodów i odpowiednia selekcja, kolejność i sposób przedstawienia stanowią o różnicy między dobrą i złą historią.” Aldrich, R. (1997) The end of history and the beginning of education, London, ULIE: 5.
„Skomplikowane wzajemne oddziaływanie dowodów, które same nie są całkowicie pewne oraz duże pole do interpretacji sprawiają, że historia ma duży wkład w rozwój dojrzałego pojmowania. Pomaga to uczniom zrozumieć, że jest wiele pytań – dotyczących sfer politycznych, ekonomicznych, społecznych czy kulturowych – na które nie ma jednej, poprawnej odpowiedzi, gdzie trzeba tolerować opinie innych i konfrontować je z dowodami i argumentami. W miarę, jak uczeń robi postępy w tej trudnej potyczce z historią, należy mu pomóc w uformowaniu potrzeby oceny własnej w świetle posiadanych faktów – zrozumieniu, że mogą one być trudne do ustalenia i nie mają statusu niezbitych. Powinno to uświadomić, jak ważne jest uwzględnienie innych możliwych punktów widzenia. Innymi słowy, nauczanie historii musi odbywać się w duchu podążania za prawdą opartą na dowodach i jednocześnie akceptować potrzebę dawania i brania, oraz że nauczanie w tym duchu powinno zachęcić uczniów do przyjęcia podobnej postawy”. Joseph, K. (1984) ‘Why teach history in school?’, The Historian, Nr 2 (Insert).