Kogo należy winić za wybuch pierwszej wojny światowej i dlaczego?

Omów tę kwestię z kolegą/koleżanką lub napisz wypracowanie w oparciu o artykuły i swój podręcznik.

To pytanie skierowane do uczniów może stanowić punkt wyjścia dla rozważań na temat odpowiedzialności i winy w historii. Pytanie celowo zostało sformułowane w tak prosty sposób – jest to próba sprowokowania uproszczonych odpowiedzi dotyczących winy, które nauczyciel może szczegółowo omówić. W dzisiejszej historiografii niuanse wychodzą poza proste wymienianie nazwisk, wstyd i obarczanie winą. Historycy często twierdzą, że należy zrozumieć wydarzenia z punktu widzenia osób w nie zaangażowanych – tzw. empatia historyczna – a nie tylko określać ofiary i sprawców. Niemniej jednak historia często jest wykorzystywana w ten właśnie sposób, przez co niezwykle ważne jest omówienie, jak ogromne znaczenie ma duża ilość niuansów w nauczaniu historii. Ponadto możesz przeprowadzić dyskusję o tym, czy dzisiejsze społeczeństwo wykorzystuje historię do wywoływania poczucia wina i obarczania winą zbiorową innych krajów i osób na podstawie wydarzeń historycznych.

2

Historiografia narodowa

a. Czy potrafisz wskazać jakieś tendencje nacjonalistyczne w tekstach z Niemiec i Anglii?

b. Czego według Ciebie nie można by dziś napisać o wojnie w Anglii i Niemczech?

3

Trzecia wojna światowa?

Z pytania tego można skorzystać, by podsumować wszystko, czego uczniowie dowiedzieli się o przyczynach wybuchu wojny z perspektywy historycznej. Jako nauczyciel musisz podkreślać, że historia nie powtarza się w dosłowny sposób. Niemniej jednak powinniśmy się z niej czegoś uczyć, a zwłaszcza tego, jak struktury i ludzie mogą promować zarówno wojnę, jak i pokój. Zadaniem tego pytania jest również zachęcenie uczniów do znalezienia powiązań między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością, która to umiejętność jest często nazywana świadomością historyczną. Pytanie to można także w prosty sposób połączyć z obecną sytuacją w Europie oraz Unią Europejską jako próbą utrzymania pokoju.

4

Wykres ofiar wojny na gapminder.org

a. Wybierz kraje, klikając ich nazwy na prawo. Zacznij od Wielkiej Brytanii i Niemiec.

b. Wysnuj hipotezę, jak średnia długość życia i dochód rozwijały się w okresie pierwszej wojny światowej. Jakie są Twoje przewidywania?

c. Kliknij „Play” i sprawdź wyniki. Jak przedstawiają się w odniesieniu do Twojej hipotezy?

d. Sprawdź też Polskę, Szwecję i Hiszpanię. Jaki wpływ miała wojna na te kraje?

e. Spróbuj połączyć statystyki z Gapminder z przeczytanymi artykułami. Jak według Ciebie skutki pierwszej wojny światowej mogą wpływać na teksty historyczne?

f. Odznacz wszystkie kraje. Naciśnij „Play” i prześledź rozwój wydarzeń na świecie. Co wydało Ci się najciekawsze? Czy świat staje się lepszym miejscem?

Gapminder to narzędzie statystyczne oparte na wiarygodnych danych międzynarodowych. Naturalnie dane nie są pełne i mniej wiarygodne w przypadku niektórych okresów i biedniejszych regionów. Wykresy państw pokazują wyraźnie, że niektóre kraje poniosły większe straty w trakcie pierwszej wojny światowej niż inne. Dlatego też pamięć o wojnie różni się i w niektórych krajach jest silniejsza niż w innych. Na przykład Szwecja w 1916 roku była w znacznie lepszej sytuacji niż Niemcy i Wielka Brytania. Pamięć o wojnie jest obecnie znacznie słabsza w krajach, które nie brały w niej bezpośredniego udziału. Rozwój wydarzeń pokazuje, jak świat (ze statystycznego punktu widzenia) staje się bogatszym miejscem, w którym ludzie żyją dłużej, co dotyczy niemal wszystkich regionów. Należy mieć nadzieję, że uczniowie, po przeczytaniu tekstów opisujących okropności wojny, dostrzegą te pozytywy.